Net als iedere Duitser moet ook tekenaar Werner Klemke tijdens de Tweede Wereldoorlog in dienst, maar dat gaat niet van harte. Liever laat hij zijn tekenpotlood spreken. In Nederland wordt hij in eerste instantie bij de luchtafweer in 't Gooi geplaatst. Bij een bezoek aan de Amsterdamse boekhandel Erasmus komt hij met iemand uit het verzet in contact. Klemke vervalst daarna samen met zijn kameraad Gerhardt papieren en redt daarmee onder meer het leven van honderden joden.
In september 1944 wordt Klemke vanuit 't Gooi met de gevreesde Kamfgruppe Chill naar het Brabantse front gestuurd. De oprukkende geallieerden staan al voor de grens. De opleidingsgroep waar Klemke toe behoort gaat op in de eenheid van generaal Chill. In Brabant Klemke zijn vuurdoop als soldaat.
Twee gezichten
De zogeheten Kampfgruppe Chill wordt overal in Brabant ingezet waar een bijzondere inzet wordt gevraagd. "Werner was iemand met twee gezichten. Naar buiten toe wist hij de schijn hoog te houden dat hij meewerkte aan het systeem, ook later nog bij zijn terugkeer in de DDR. Maar eigenlijk zat hij in het verzet", zegt Annet Betsalel. De regisseuse maakte een film Treffpunt Erasmus over de oorlogsjaren van Werner Klemke.
Dagboek
Vanaf het moment dat Klemke aan het front zit, houdt hij een getekend dagboek bij. Hij verzint het personage luitenant Ferdinand Vogel en door diens ogen beschouwt hij zijn belevenissen aan het front. Betsalel: "Het was geen dagboek over verwoeste plekken, doden, gewonden of beschietingen. Klemke probeerde met lichtpuntjes en zijn humor ernstige situaties te overleven."
In september 1944 is de artillerie-eenheid Chill betrokken bij een tegenaanval om de geallieerde troepen bij Veghel in tweeën uiteen te laten vallen. De aanval zal het definitieve einde van de Operatie Market Garden inluiden. Een eenheid schiet bij de actie ook de kerktoren in Eerde aan puin. In het dagboek van Klemke doopt zijn alias Ferdinand Vogel de Chill-eenheid om tot 'Kerktorenspecialisten'.
Kamfgruppe Chill wordt overgeplaatst naar het front in West-Brabant. In Hoogerheide wordt onder meer ook de O.L.V. Hemelvaartskerk onder vuur genomen. "Kerktorens waren er voldoende in deze regio en dat waren mooie uitkijkposten voor beide partijen. Of ze werden door de Duitsers opgeblazen of door de geallieerden gebombardeerd."
In het dagboek van 'Ferdinand Vogel' is te lezen dat er in die dagen wéér een kerktoren onder vuur is genomen, vermoedelijk de Sint Quirinuskerk in Halsteren. "In de tekening in het dagboek heeft hij de twee torens van de kerk verbeeld als twee poppetjes die de bommen en granaten met een lach ontwijken. Bij het onderschrift staat dat er flink geschoten is, maar dat het slechte weer misschien wel de oorzaak van alle missers was."
Volgens Betsalel was het allemaal grappig bedoeld, maar zag Klemke de ernst van de oorlog wel degelijk in. "Hij heeft zich niet voor niets zo ingezet bij het Nederlands verzet door joden, politieke dissidenten en communisten te voorzien van valse papieren, waardoor ze de oorlog konden overleven."
Versnelde bevrijding
Aan het eind van de oorlog was Klemke in Dordrecht gelegerd. "Hij had een goed ruimtelijk inzicht en maakte tekeningen over het afweergeschut van de Duitsers in de regio Dordrecht en Rotterdam. Die tekeningen heeft hij via het verzet aan de Britten gegeven. Het kan zo maar zijn dat de bevrijding in die regio daardoor is versneld", denkt Betsalel. "Dan zit je op het randje van landverraad of is het een held? Dat is een groot dilemma, maar hij heeft het toch gedaan."
Na de Tweede Wereldoorlog wordt Klemke de beroemdste illustrator en grafisch vormgever van de DDR. Zijn werk hangt in Duitse musea en in Berlijn is een park naar hem vernoemd. Zijn oorlogsverleden komt pas jaren na zijn dood naar buiten. Klemke overleed in augustus 1994.
