Na de zomer van 1944 stond het Duitse leger op instorten. In Frankrijk en België werd de bezetter onder de voet gelopen. De bevrijding hing in de lucht. Vanuit het zuiden ging de geallieerde opmars zo snel dat iedereen dacht dat nog voor de winter Hitler-Duitsland zou zijn verslagen. Dat pakte heel anders uit. De Duitsers vochten ineens weer terug. In West-Brabant en Zeeland ontaardde dat in de Slag om de Schelde.
Het is een vrij onbekend hoofdstuk in de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog met grote gevolgen. Een team Brabantse historici onderzoekt al sinds de jaren tachtig de militaire situatie van toen. Een van hen is Johan van Doorn (Heijningen, 1963). Hij beantwoordt de belangrijke vragen.
Terug naar die zomer van 1944. Hoe waren de Duitse troepen eraan toe?
Vanaf 6 juni (D-day) in Normandië woedde er een zware strijd. Na de bevrijding van Parijs op 25 augustus ging het snel. De Duitsers trokken zich massaal terug naar Duitsland. België werd in amper een paar dagen tijd bevrijd. In Nederland was het nog relatief ‘rustig’.
Wat was de belangrijkste gebeurtenis in die dagen?
De verrassende val van Antwerpen, op 4 september 1944. Ook de grote haven kwam onbeschadigd in geallieerde handen. De geallieerden hadden snel en onverwacht een aanvoerhaven dicht bij het front. Dat was een symbolische dreun met een impact tot in Berlijn. Bovendien zat een compleet Duits leger opgesloten in (Zeeuws-)Vlaanderen. Tienduizenden manschappen leken reddeloos verloren.
Dan zou je toch zeggen: laat de schepen met munitie en manschappen maar aanmeren.
Helaas, dat kon niet. In de Westerschelde dreven overal mijnen. De Duitsers beheersten de noordoever met hun kanonnen en op Walcheren hadden ze zwaar kustgeschut en sterke bunkers. De geallieerden hielden halt bij Antwerpen. Er kwam een gevechtspauze in de grensstreek en er werd besloten niet door te stoten naar West-Brabant.
De Sherman-tank die de Canadezen achterlieten in Woensdrecht(Foto:Willem-Jan Joachems)
Hoezo? Terwijl het nét zo lekker liep, dat is toch een enorme blunder?Nee, het was een bewuste keuze, geen fout. Er lag een plan klaar om de strategisch gelegen Zeeuwseweg bij Woensdrecht te veroveren en af te sluiten. Maar het geallieerde opperbevel zag hoe sterk het Duitse 15e leger nog was in Zeeland. Ongeveer 85.000 man zaten daar. De geallieerden wisten dat ze zelf nog te zwak waren en met te weinig man. Daarom werd de focus verlegd.
Naar wat?
Operatie Market Garden werd bedacht. Het idee was met parachutisten snel belangrijke bruggen te veroveren en met een enorm grondleger op te rukken via Eindhoven, Veghel en Arnhem en dan de Rijn over. Dat was de kortste weg naar Hitler-Duitsland. Op 17 september ontbrandde de strijd in dat gebied.
Wat deden de geallieerde en Duitse troepen intussen verderop aan het front?
De geallieerden deden zes weken niets. Alleen Market Garden was volop bezig en bij onder meer Son en Veghel waren er gevechten. De Duitsers konden zich op de rustige plekken reorganiseren. Ze gebruikten de gevechtspauze om overal het front te sluiten en versterkingen aan te laten rukken. Voor veel Brabantse burgers waren daarmee de kansen op een snelle bevrijding verkeken. In de zuidwesthoek bij Woensdrecht en Hoogerheide begon begin oktober de Slag om de Schelde.
