Nationaal zoeken?

De koningin landde op Brabantse bodem en bleef hier

2 mei 1945. Koningin Wilhelmina vliegt vanuit Londen naar Nederland. Ze landt op vliegveld Gilze-Rijen en wordt feestelijk ingehaald. Na haar vlucht met de hele familie in mei 1940 en haar jarenlange ballingschap kan het staatshoofd eindelijk weer veilig naar huis. Koningin Wilhelmina (1880-1962) is een paar maanden eerder ook al in Brabant geweest. In maart 1945 is ze voor het eerst terug op Nederlandse bodem. Ze bezoekt dan Bergen op Zoom, Chaam, Breda, Tilburg en Den Bosch. Haar bezoek dan is niet zonder risico. Den Bosch ligt pal aan het front. Aan de overkant van de Maas staat Duits geschut. Kort na haar vertrek bestoken de Duitse kanonnen Den Bosch. Op 2 mei is ze definitief terug. Hitler is dood en de oorlog is bijna voorbij. De Russen, Amerikanen en Britten hebben nazi-Duitsland namelijk bijna onder controle. De situatie is veiliger geworden. Wilhelmina kan nu blijven. Wilhelmina, Juliana en rechts achter Peter Tazelaar, de andere Soldaat van Oranje (foto's: Nationaal Archief) Op deze dag in 1945 gaat ze ook naar de binnenstad van Breda. Daar wordt ze op de Grote Markt toegejuicht door duizenden inwoners. Wilhelmina in de binnenstad van Breda (foto: Nationaal Archief). De vorstin blijft in de buurt van de Breda. Samen met haar dochter prinses Juliana (1909-2004) gaat zes weken lang op landgoed Anneville, bij Ulvenhout, wonen en werken. De aankomst van Wilhelmina op Gilze-Rijen en het landgoed is hieronder te zien in de beelden van het Nationaal Instituut voor Militaire Historie. Meer van dit soort video's zijn te vinden op de site van het NIMH, 75jaarvrij.nl. De afgelopen maanden hebben prins Bernhard (1911-2004) en zijn medewerkers op landgoed Anneville gewoond. Ze hebben hun koffers gepakt en zijn een paar dagen eerder naar Paleis Het Loo bij Apeldoorn verhuisd. Soldaat van OranjeIn het statige landhuis op…

Bevrijders in de bak en bommenwerpers brachten voedsel

29 april 1945. De hulp komt op deze dag uit de hemel. Hongerend Holland krijgt weer te eten. Na onderhandelingen heeft de Duitse bezetter toestemming gegeven voor voedseldroppings. Kort na het middaguur verschijnen geallieerde bommenwerpers in het Nederlandse luchtruim. Zonder bommen deze keer, maar met voedsel. De Amerikaanse en Britse luchtmacht en ook Poolse piloten komen in actie. Honderden Lancasters vliegen naar aangewezen terrein langs de kust en lossen honderden tonnen aan voedsel. Voor de Britten is Operatie Manna begonnen, voor de Amerikanen Operatie Chowhound. Negen dagen lang zijn er droppings. Ook bevoorrading over de weg wordt voorbereid. Amerikaanse bommenwerper werpt voedsel af boven bezet gebied In Brabant ligt het vol met geallieerde voedselvoorraden. Onze provincie is al zo'n half jaar lang bevrijd en zit vol militairen. Al die vreemde soldaten die er wonen, hebben een forse impact op het normale leven. 'Trees heeft een Canadees' is de bekendste uitdrukking uit die tijd. Er zijn nogal wat relaties tussen bevrijders en Brabantse vrouwen. En dat leidt nog weleens tot buitenechtelijke zwangerschappen. In Tilburg, bijvoorbeeld, zijn op zijn minst 150 meisjes in blijde verwachting. Voor hen wordt in de loop van het jaar zelfs een speciale instelling opgericht: Stichting De Bocht. Feest na de bevrijding Duistere kantDe enorme militaire aanwezigheid in Brabant heeft ook een duistere kant. Militairen hebben wel eens moeite met de strenge discipline. Ze maken zich schuldig aan dronkenschap, diefstallen, plunderingen en vernielingen of nog erger. De bevrijders die de fout in gaan, krijgen te maken met hun eigen rechtspraak. Militaire krijgsraden te velde zorgen dat wangedrag gestraft wordt. Rotte appels''Het is een onbekende kant van de periode na de bevrijding'', zegt militair historicus Johan van Doorn. Hij kwam legerdocumenten van die maanden tegen, waarin het wangedrag gemeld wordt. ''Het zijn onze bevrijders, inderdaad. Maar er zaten ook…

De oorlog dreef Koos en zijn Duitse voetbalvriend Alfred uit elkaar

Alfred Wolter heeft geen vrienden, als hij in 1928 met zijn ouders vanuit Duitsland naar Oisterwijk komt. Daar komt verandering in als hij aan het eind van de lagere school gaat werken bij de PAZO-schoenfabriek en bij de voetbalclub van de fabriek gaat spelen. Alfred wordt beste vrienden met Koos Diepens. Vrienden voor het leven, lijkt het. Tot de oorlog uitbreekt. In de jaren voor de oorlog is de vriendschap tussen Koos en Alfred opmerkelijk. Koos is katholiek, Alfred protestant. Koos is Nederlands, Alfred Duits. "In een toenemende spanning en oorlogsdreiging was dat laatste natuurlijk ook een dingetje", vertelt Ad van den Oord, het neefje van Koos Diepens. "Het heeft hen niet uit elkaar gedreven. Het zijn echt kameraden geworden." Koos (rechts) en Alfred (tweede van rechts) met vrienden. De band tussen de twee vrienden wordt alleen maar sterker als Alfred verliefd op de oudste zus van Koos. "Ze heette ook Zus en zij zou later mijn moeder worden", vertelt Ad. Alfred en Zus krijgen verkering. Samen op de fotoIn die jaren bezegelen Koos en Alfred hun vriendschap met een mooie foto. ''Ze hadden zich echt op hun best aangekleed om te laten zien hoe 'n goede vrienden ze waren.'' Koos en Alfred laten hun vriendschap vastleggen op een foto. Het eerste jaar lijkt het erop dat de oorlog weinig effect heeft. De schoenfabriek waar Koos en Alfred werken draait op volle toeren. De jongens verdienen veel geld. In 1941 verandert dat. OostfrontDat jaar wordt Alfred Wolter opgeroepen voor de Duitse dienst, hij is nou eenmaal Duitser. Hij wordt ergens in Duitsland gestationeerd. Op zich zit hij niet op een erge plek maar dan breekt de oorlog tussen Duitsland en Rusland uit. Dat betekent dat Alfred eind '41 naar het Oostfront moet. Koos werkt ondertussen door in Oisterwijk. Maar begin…

Zuster Veronica verstopte zich en ontsnapte aan gaskamer, maar toch overleefde ze de oorlog niet

Het gezin Löb uit Bergen op Zoom is van huis uit joods, maar pa en ma kiezen voor het katholieke geloof. Het echtpaar krijgt acht kinderen. Zes van de acht (drie jongens en drie meisjes) kiezen voor het kloosterleven. Als de aartsbisschop in 1942 in alle katholieke kerken een protestbrief tegen de deportatie van Joden laat voorlezen, zijn de Duitsers in alle staten. Ze ontketenen een ware heksenjacht op katholieke Joden, dus ook op de broers en zussen Löb. Wies (kloosternaam Veronica), de jongste van de drie kloosterzussen, heeft tbc. "Graag sta ik jullie allen af aan Jezus", met die woorden zwaait moeder Jenny haar zes kinderen uit als die vanaf eind jaren 20 een voor een hun intrek nemen in twee kloosters in Berkel-Enschot: abdij Koningshoeven voor de mannen en Koningsoord voor de vrouwen. Een deel van het gezin Löb waarvan zes van de acht kinderen het klooster in gingen. "Het was met vader Ludwig en moeder Jennny van Gelder een Joods gezin. Kort voor hun huwelijk in 1906 zijn ze echter uit volle overtuiging katholiek geworden. Dat is vrij uniek voor mensen van Joodse afkomst. Ook was het vrij bijzonder dat zes kinderen in het klooster terechtkwamen", vertelt Jack van der Sanden die de geschiedenis van de familie Löb goed kent. De katholieke kerk in Nederland laat in juli 1942 de Duitse bezetter al weten dat het tegen met Jodenvervolging is en met name die van de katholieke Joden. De protestbrief die in de kerken wordt voorgelezen gooit olie op het vuur. Van der Sanden: "Op 2 augustus vallen de Duitsers beide kloosters binnen. Eerst het vrouwenklooster en daarna zijn de mannen aan de beurt. De broers en zussen worden in een geblindeerd arrestantenbusje afgevoerd. "In het busje is het een vrolijk weerzien van broers en zussen die…

Zoektocht naar het meisje dat Jodenvervolging een gezicht gaf, leidt naar Brabant

Ze is hét gezicht van de Jodenvervolging in Nederland. Het meisje met de witte hoofddoek die vlak voor het vertrek van de transporttrein nog even naar buiten kijkt. Jarenlang werd gedacht dat ze een Joods meisje was. Aad Wagenaar deed onderzoek en vond een Brabantse link. In het voorjaar van 1944 staat er een camera op het perron van Kamp Westerbork. De camera registreert wat er gebeurt bij een trein die richting vernietigingskamp Auschwitz vertrekt. Aad Wagenaar ziet het beeld van het meisje honderden keren in zijn leven. Hij vraagt zich iedere keer af wie het meisje is en wat haar verhaal is. Hij gaat naar Kamp Westerbork maar daar weten ze het niet. "Dat vond ik heel merkwaardig", vertelt Aad Wagenaar. Niemand kent haarHij heeft niet veel informatie. Er is zeven seconden beeld van het meisje. Het is onderdeel van opnames die in opdracht van de SS-commandant worden gemaakt. Aad gaat er vanuit dat het een Joods meisje is maar als hij in de Joodse gemeenschap navraag doet, blijkt niemand haar te kennen. Aad speurt verder. Belangrijk is om de datum te vinden waarop de opnames zijn gemaakt. Na bestudering van de beelden, valt hem plotseling iets op. "Langs de trein wordt ineens een primitieve brancard gereden, met daarop een zeer bejaarde vrouw. Bij het voeteneind ligt een koffer. Daarop staat F. Kroon met daaronder haar geboortedatum." Aad ontdekt een naam en geboortedatum op de koffer van de oude vrouw Roma en SintiAad pakt vervolgens de lijsten van Kamp Westerbork erbij en ontdekt zo dat de datum van het transport 19 mei 1944 moet zijn geweest. Hij ziet ook dat er veel Roma en Sinti in die trein zijn afgevoerd. Deze ontdekking zorgt ervoor dat Aad een nieuw spoor heeft om te onderzoeken. Hij komt al snel bij een…

‘Counterattack at Kapelsche Veer’, 75 jaar geleden begon de grote aanval

In de vroege ochtend van 26 januari 1945 begon een massale aanval op Kapelsche Veer. Een enorme geallieerde troepenmacht viel van alle kanten het ‘Duitse’ eiland aan. Dat werd gezien als een gevaar voor de veiligheid van de geallieerden (in Brabant) en moest opgeruimd worden: koste wat het kost. Monument Kapelsche Veer en 'de boom die alles zag' (foto: Willem-Jan Joachems) Soms leek het eiland wel een obsessie voor de legerleiding. Misschien had het ook met prestige te maken. Er lagen zeker 120 fanatieke Duitse para's ingegraven. Deze Fallschirmjäger konden iedere aanval van zich afslaan. Twee Poolse aanvallen en een Brits-Noorse commando-actie mislukten jammerlijk. Met extra troepen moest het toch eindelijk een keer gaan lukken? LEES OOK: Engelse student (19) vocht en sneuvelde bij Kapelsche Veer Deze grootste militaire operatie in dit gebied ooit, kreeg de codenaam Elephant. Er waren wekenlang plannen gemaakt en oefeningen gehouden. Zo was er bij Waalwijk een kano-aanval uitgeprobeerd op het afwateringskanaal. Die beelden werden vertoond in het Canadese en Britse bioscoopjournaal. Zware winterDe 26e begon ijskoud en mistig. Er lag een dikke laag sneeuw en er de omliggende rivieren zoals de Bergsche Maas waren bevroren net als de bodem. Graven was onmogelijk. De geallieerde kanonnen in het gebied waren goed bevoorraad: 50.000 granaten lagen klaar voor een bommenregen. Ten aanvalToen het nog donker was maakte de genie een enorm rookgordijn. Om 06:00 uur schoten de eerste Canadese mitrailleurs op de noordoever. En om 07:15 kwamen de soldaten van alle kanten in beweging: Scharlo, Capelle en Besoijen. 1600 Poolse en Canadese soldaten waren opgetrommeld. Toen ze 10 minuten onderweg waren opende de geallieerde artillerie het vuur: ruim 200 kanonnen beschoten de Duitse fallschirmjäger in de dijken. Mortieren ondersteunden de aanval door onophoudelijk strategische plekken onder vuur te nemen. Het lawaai moet oorverdovend zijn geweest. Buffalo…

Bewaakster Suze Arts propte 74 vrouwen in een te kleine bunkercel, 10 vrouwen overleefden het niet

Sadistisch en meedogenloos. Zo staat de Tilburgse Suze Arts bekend onder de gevangenen. Ze is 26 jaar als ze in de zomer van 1943 in Kamp Vught als bewaakster gaat werken. Op 15 januari 1944 is ze betrokken bij een vreselijk drama, waarbij tien vrouwen om het leven komen. Suze Arts, geboren en getogen in Tilburg, verliest al op hele jonge leeftijd haar moeder. "Haar vader hertrouwt, maar tussen Suze en haar nieuwe moeder botert het niet. Dat leidt ertoe dat ze van kostschool naar kostschool zwerft in Nederland, maar ook in België en Duitsland. Daar ontmoet ze Franz Ettlinger die dan al bij de Hitlerjeugd is aangesloten. Ze raken bevriend en corresponderen met elkaar, ook als Suze weer terug in Nederland is", zegt Marieke Meeuwenoord, die het verhaal van Suze verwoordt. Opbloeiende liefdeDe vader van Suze overlijdt eind 1942 en ze raakt ontheemd. In die periode wordt ze ook nog eens zwanger van de getrouwde huisarts in NIstelrode waar ze als assistente werkt. Samen met haar zoontje Hans verhuist ze naar Amsterdam. Ze heeft nauwelijks geld. Ondertussen schrijft ze brieven naar Ettlinger die inmiddels als bewaker werkt op Kamp Vught. Via hem komt ze in 1943 aan een baan als bewaker in hetzelfde kamp. Franz Ettlinger is dan getrouwd en heeft ook vier kinderen, maar die wonen in Duitsland. Tussen hem en Suze bloeit de liefde op en ze raakt van hem zwanger. Samen krijgen ze een dochter. Voor de geboorte van haar dochter gebeurt echter een vreselijk drama in Kamp Vught. Meeuwenoord: "Een van de vrouwen in de gevangenis neemt een Duitse vrouw te grazen omdat ze een Nederlandse gevangene had verraden. Haar haren werden afgeknipt. De dader moet zich melden bij de kampcommandant. De in totaal 91 vrouwen op de afdeling melden zich allemaal omdat ze samen…

Jopie en Tatta uit Helmond overleefden een razzia, maar verloren hun hele familie

Ze werden gelokt met brood. En een stukje worst. Want de kampbewakers in Auschwitz wilden geen problemen. De familie Hanstein uit Helmond zou naar een ander kamp gaan, zo werd ze verteld. Maar de vrachtwagen stopte vijftig meter verderop bij de gaskamer. Acht leden van de Helmondse Sinti-familie overleefden de Tweede Wereldoorlog niet. Ze werden vergast of stierven bij dwangarbeid. Slechts twee broers overleefden, Tatta en Jopie. Jopie wist na een razzia te ontsnappen. Tatta werd door de nazi's uitgekozen voor dwangarbeid en kwam in drie verschillende concentratiekampen terecht. De Helmondse familie Hanstein werd woensdag herdacht met de onthulling van een 'struikelsteen' op de plek waar vroeger hun woonwagens stonden aan de Scheidijk in Helmond. Ook staat er een monumentje bij. "Een heel mooie erkenning, zegt de zoon van Tatta, Wim Hanstein, die het monument zelf onthulde. "Wel laat, maar beter laat dan nooit. We hebben nu iets waar we naartoe kunnen." 'Mensen wisten dit niet'"Veel Helmonders wisten wel van het woonwagenkamp", zegt Jolanda Bakker van de Heemkundekring Helmont. "Maar mensen wisten niet dat er een hele Sinti-familie was weggevoerd." De namen van de familie Hanstein doken op in een oud politierapport, toen de heemkundekring de geschiedenis van de joodse families in Helmond ging onderzoeken. Ook voor deze families worden woensdag en donderdag struikelstenen onthuld, in totaal 21. Vertrouwen winnenHet kostte de heemkundekring drie jaar onderzoek om alle verhalen op te duikelen. Het verhaal van de familie Hanstein was een flinke uitdaging. "De Sinti wisten er wel van, maar praatten er liever niet over", zegt Bakker. En dus moest de heemkundekring aan de slag om vertrouwen te winnen bij de nazaten van Tatta en Jopie. Tatta was lief en vrolijkWim Hanstein beaamt dat zijn vader Tatta niet sprak over zijn tijd in de concentratiekampen. "Mijn vader was heel lief en…

Poolse veteraan Roman Figiel valt na bevrijdingsfeest terug in eenzaamheid

Trots en met de borst naar voren stond de Poolse veteraan Roman Figiel vorige maand samen met zes strijdmakkers op het bordes van het stadhuis in Breda. Voor zover het nog ging. De helden werden tijdens het 75-ste bevrijdingsfeest op de Grote Markt bejubeld en bedankt. Zelfs door koning Willem-Alexander en de Poolse president. Maar nu de feestmuziek is verstomd en de vele Poolse rood-witte vlaggen weer zijn gestreken, volgt voor de 93-jarige Bredanaar opnieuw een oorverdovende stilte van eenzaamheid. Geëmotioneerd kijkt hij vanaf de bank naar buiten, tevergeefs hopend op bezoek. "Alles zijn ze vergeten, alles", verzucht hij. Bruggen bouwen en mijnen ontmantelenAls 17-jarig jochie ontsnapte Figiel uit een Duits kamp voor dwangarbeiders en sloot hij zich aan bij de Eerste Poolse Pantserdivisie van generaal Stanislaw Maczek. Daar leerde hij om bruggen te bouwen en mijnen te ontmantelen. Van Normandië tot in Noord-Duitsland hielp hij de Duitsers te verslaan. Na de oorlog keerde Figiel terug naar Breda, waar hij verliefd was geworden op Joke. Teruggaan naar Polen ging niet. De Russen hadden zijn land bezet en bestempelden de bevrijders van Breda als verraders. Nu, november 2019. Op een kille doordeweekse dag sta ik voor het huis van de Poolse held. Herhaaldelijk moet ik aanbellen voordat de deur wordt opengedaan. De hoogbejaarde man is slecht ter been. Bovendien brengt een slecht gehoor en beperkt zicht Figiel aan het twijfelen of er echt iemand voor zijn deur staatSinds begin dit jaar is Roman Figiel alleen thuis in zijn doorzonwoning uit de jaren vijftig. Want zijn grote liefde sinds 1944, zijn Bredase vrouw Joke, is vanwege dementie opgenomen in verpleeghuis Elisabeth. "Mijn vrouw. Die hebben ze echt gestolen van mijn kamer, omdat ze een beetje ziek was. Ik mis haar vanaf dat eerste moment." De oud-strijder staart opnieuw naar buiten, wetende dat…

Schuilplek niet goed genoeg: elf doden in twee families door zware oorlogsstrijd

Tussen de boerderijen van de families Klaus en Michiels in Ommel ligt een diepe sloot. Als er gevaar dreigt, moet de sloot de gezinnen beschermen. Als de Engelsen en de Duitsers elkaar op 22 september 1944 zwaar onder vuur nemen, zoeken de gezinnen dekking. Helaas kan de schuilplek hen niet goed genoeg beschermen: acht kinderen zijn op slag dood. Later overlijden nog twee kinderen en moeder Michiels. De elf doden slaan een gat in de families. Dora Michiels heeft het er nog altijd moeilijk mee: ''Als het erover gaat, slaat altijd mijn keel dicht. Dan komt alles weer boven.'' Op de ochtend van 22 september 1944 wordt er zo heftig geschoten dat de gezinnen de sloot in vluchten. Dora Michiels en Martien Klaus zijn nog maar klein, respectievelijk acht en zeven. Ze hebben al eerder moeten schuilen en weten precies hoe het werkt. ''De kleinen moesten er eerst in'', zegt Dora Michiels. ''Dan kwamen de ouders er achteraan.'' ''Vader en moeder hadden de allerkleinsten op schoot'', vult Martien Klaus aan. Dora Michiels is 8 jaar oud als Ommel onder vuur wordt genomen De gezinnen denken dat ze er veilig zijn, dat ze in de diepe sloot niet geraakt kunnen worden. Toch gaat het helemaal mis. Bij de sloot staan bomen. ''Er kwam een granaat tegen een van die bomen'', vertelt Martien Klaus, ''en die viel recht naar beneden. Daardoor zijn de meeste doden gevallen.'' Het bidprentje van de omgekomen kinderen Klaus 'Hij ging niet mee'''In een keer was het één grote stofwolk en werd er geroepen 'Eruit! Eruit!', vertelt Dora aangedaan. Haar jongste broertje ligt naast haar. Ze geeft hem een hand om hem mee te krijgen. ''Maar hij ging niet mee.'' Dora probeert het nog eens maar haar broertje Martien Michiels komt niet mee. ''Iemand anders heeft hem eruit…

Net binnen

Brabant

De bezetting is voorbij, Na bijna vijf loodzware jaren krabbelt Nederland op uit de Tweede Wereldoorlog. Er is veel schade. Diverse Brabantse dorpen zijn verwoest en rondslingerende munitie maakt nog lange tijd slachtoffers. Het ergste was nog wel he ...

Werkendam

8 mei 1945. Nederland is al dagen bevrijd en de geallieerde militairen laten nog steeds op zich wachten. Maar vandaag wordt dat wachten beloond. Intussen grijpen gewapende groepjes jonge mannen hun kans om af te rekenen met (vermeende) landverraders. ...

bevat-video

7 mei 1945. In Den Haag wordt NSB-leider Anton Mussert, geboren in Werkendam, opgepakt. Terwijl de laatste Duitse troepen zich overgeven in Europa lopen de spanningen hoog op in verschillende Nederlandse dorpen en steden. Bij schietpartijen vallen ve ...

Brabant

6 mei 1945. Aan de verwarring in het bezette deel van Nederland komt geen eind. De Duitsers zijn er nog steeds en blijven zitten waar ze zitten. De geallieerden zijn het bezet gebied nog niet binnengetrokken. Er is in bezet Nederland, waaronder het L ...

Brabant

5 mei 1945. Officieel is de oorlog voorbij maar de Duitsers zijn er nog steeds. Op straat, in hun kazernes en hoofdkwartieren. En bijna nergens zijn bevrijders te zien. Het wordt voor de meeste Nederlanders een onzekere en verwarrende dag. De dag ...

bevat-video

4 mei 1945. Het is eindelijk zover, de oorlog is voorbij. Het Duitse leger in Nederland geeft zich over aan de geallieerden. De nationale legerzender in Eindhoven mag het bekendmaken. Er gaat een golf van feestvreugde door het land. Maar iedereen is ...

bevat-video
Veldhoven

Als de Duitsers op 10 mei 1940 Nederland binnenvallen, is Cees Sleegers soldaat. De jonge man uit Veldhoven vecht voor wat hij waard is. Het is onbegonnen werk, maar Cees dwingt respect af voor zijn manier van vechten. In de oorlogsjaren ziet Cees ve ...

bevat-video

3 mei 1945. In de laatste dagen van de Tweede Wereldoorlog in Europa overheerst feestvreugde en optimisme. Maar er is ook nog veel leed. Een zeer groot aantal mensen sterft nog in deze eindfase van de oorlog en komt nooit meer thuis. Zoals de elf Bra ...

bevat-video
Gilze-Rijen

2 mei 1945. Koningin Wilhelmina vliegt vanuit Londen naar Nederland. Ze landt op vliegveld Gilze-Rijen en wordt feestelijk ingehaald. Na haar vlucht met de hele familie in mei 1940 en haar jarenlange ballingschap kan het staatshoofd eindelijk weer ve ...

Lees alles
Bekijk meer video's op YouTube
Cookie instellingen