23 april 1945. Nederlandse en Britse militaire staan in de startblokken bij Den Bosch voor Operatie Orange. Het is de bedoeling dat het de laatste aanval wordt in het zuiden van ons land. Een omstreden aanval, met vage doelen en veel slachtoffers.
Hedel ziet eruit als een spookstad. De straten en huizen zijn veranderd in puinhopen. Het trieste resultaat van maandenlange beschietingen. De inwoners hebben het dorp al verlaten. Voor de militairen zijn Duitse mijnen en boobytraps nog de gevaarlijkste tegenstanders.
De eerste uren verloopt alles volgens plan. De brigade krijgt al snel de eerste Duitsers in zicht. Zonder problemen geven die zich over. Het gaat mis als een paar Nederlandse soldaten struikelen over alarmdraden. Daardoor wordt de vijand iets verderop gewaarschuwd. Het is wachten op een reactie. En die volgt.
Totale chaos
Rond het middaguur breken zware gevechten uit in het gebied. Het ontaardt in een totale chaos. Tientallen soldaten raken vermist. Aan beide kanten vallen gewonden en sneuvelen militairen. Tijdens de hevige strijd komt bij de commandoposten in Brabant een nieuw bevel binnen van veldmaarschalk Montgomery, de hoogste legerbaas in Noordwest-Europa: alle militairen krijgen opdracht om te stoppen met aanvallen.
De focus ligt op nazi-Duitsland. In Nederland wil Montgomery de onderhandelingen over humanitaire hulp voorrang geven.
Maar het is al te laat: Operatie Orange is al volop bezig.
Buffalo's
In plaats van terugtrekken, zijn juist meer militairen nodig. Omdat de geallieerde troepen in het nauw worden gedreven, komt er versterking vanuit Brabant. In Vlijmen ligt nog een Nederlandse gevechtsgroep gelegerd en die moet zich klaarmaken voor vertrek. Aan het begin van de avond steekt de eenheid ook de Maas over. De militairen worden in Buffalo’s, varende pantserrupsvoertuigen, overgezet.
In West-Brabant zijn de Britten druk doende met de nasleep van de operatie in de Biesbosch. Bij operatie Bograt hebben commando’s enkele Duitsers krijgsgevangen genomen. Eén van de Duitse officieren had wat huizen geplunderd maar raakte de weg kwijt en liep zo in de armen van de Britse commando’s.
Russen aan het front
De commando’s maken bij Keizersveer iets bijzonders buit: een Russisch machinegeweer. Geen toeval. Mogelijk is dat wapen afkomstig van het Wolga Tataren Battalion dat daar is gelegerd. Het zijn geboren Russen die in de Biesbosch en bij Hank en Dussen het front bewaken.
“Russen in Brabant waren geen uitzondering", zegt militair historicus Johan van Doorn hierover. "Die mannen zaten eerst in het Rode Leger. Ze werden gevangengenomen door de Duitsers en voor de keus gesteld: je komt om van de honger in een kamp of je komt in Duitse dienst.”
De krijgsgevangen kozen vaak eieren voor hun geld en trokken een Duits uniform aan. Daarmee keerden ze zich tegen hun landgenoten. “Tijdens de oorlog vochten er Armenen bij de Wehrmacht die in West-Brabant waren gelegerd. Er waren ook Georgiërs die vochten op Texel."
Op het Waddeneiland zijn Georgiërs gelegerd die in dienst zijn van de Duitsers. Begin april 1945 horen de voormalige Sovjet-soldaten dat Hitler-Duitsland aan de verliezende hand is. Ze beginnen te twijfelen, komen in opstand en vallen hun eigen kameraden, de Duitse troepen, aan. Bij die strijd vallen zo’n 1500 doden.
Op meer plekken breekt onrust uit onder de Russen in de Wehrmacht. De Duitse commandanten zien dat gebeuren en vrezen voor meer opstanden. Daaroom worden de Russen teruggetrokken en vervangen door Duitse soldaten. In de Biesbosch maken de Russen plaats voor Duits marinepersoneel.
Omroep Brabant bericht over de bevrijding van Brabant. 75 jaar geleden eindigde de Tweede Wereldoorlog in Europa. Lees in deze rubriek de gebeurtenissen van dag tot dag.
Lees alles over de bevrijding van Brabant op onze themapagina.
![Market Garden 75 jaar geleden: de vrijheid kwam uit de lucht vallen [Q&A]](/Beeldbank/thumbnails/lne/thumb_2012_2429903@2x.png)
