Johan Wigmans uit Aarle-Rixtel is zestien jaar als de oorlog uitbreekt. Als twee jaar later een plan om zich bij de Engelsen aan te sluiten mislukt, besluit hij om zich bij de Duitsers aan te melden. Op die manier wil hij alsnog de geallieerden bereiken. Het blijkt geen gelukkige keuze: hij doet tien jaar dwangarbeid in Siberië.
Het verhaal van Johan Wigmans is niet alleen avontuurlijk, maar ook wonderlijk. "Mijn vader wilde als jongen vechten tegen de Duitse bezetter. Nadat een poging zich bij de geallieerden aan te sluiten mislukt, meldt hij zich aan bij de Duitse Luftwaffe. Met als doel: via een vlucht of sprong met een parachute te deserteren om alsnog bij de geallieerde strijdkrachten ingelijfd te worden", vertelt Erik Wigmans, de zoon van Johan.
Na een opleiding in Berlijn wordt Johan naar Sint-Petersburg gestuurd, waar hij korte tijd later vlucht en achter de Russische linie terechtkomt. De weg naar de geallieerden ligt open, denkt hij. Wigmans belandt echter in een KGB-gevangenis in Moskou.
Erik: "Daar probeert hij nog contact te leggen met het westen, het liefst met zijn ouders. Hij heeft een brief op zak, bedoeld voor de Engelse Inlichtingendienst of de Nederlandse ambassade. Het briefje wordt onderschept en mijn vader wordt verdacht van spionage." Wigmans wordt in 1946 veroordeeld tot tien jaar dwangarbeid en naar Siberië gestuurd.
De omstandigheden in de Goelag Archipel zijn erbarmelijk. "Met een temperatuur van -40 graden en weinig tot niets te eten was het onmenselijk. De tanden van de gevangenen vielen uit, mensen vielen af en uiteindelijk gingen ze dood. Het was daar zo koud dat een graf graven onmogelijk was. De lijken werden buiten de kampen neergelegd en dan kwamen de hongerige wolven om ze op te ruimen."
Op de dag dat zijn straf erop zit, blijft Johan uit protest in bed liggen. "Uiteindelijk laten de Russen hem gaan. In een interneringskamp moet mijn vader weer op krachten komen. De Russen willen niet dat hij als een skelet in Nederland aan komt."
Bij terugkomst in Nederland gaat Johan niet eerst naar zijn ouders, maar rechtstreeks naar de Sint-Janskathedraal in Den Bosch om Maria te bedanken. Voor het beeld van Maria knielt hij snikkend neer. "Het was zijn gevoel van thuiskomen."
5000 lezingen
Erik: "In de jaren vijftig was niet bekend wat er zich precies afspeelde in de Russische werkkampen. Mijn vader heeft er zijn roeping van gemaakt om het verhaal van de ellende in de kampen te vertellen." Wigmans gaat al snel een halfjaar in retraite in trappistenklooster Achelse Kluis.
Daar schrijft hij het boek: 'Ik was een der miljoenen', met als ondertitel 3650 dagen in Rusland en Siberië. "Mijn vader heeft de ellende van zich afgeschreven en afgepraat. Tot midden jaren zeventig geeft hij zo'n vijfduizend lezingen in Nederland, België en Duitsland. Oorlog maakt heel veel kapot en wat vrijheid is besef je pas als je opgesloten zit. En dat heeft mijn vader zijn hele verdere leven uitgedragen."
Johan Wigmans is in 2014 overleden.
